نیابت قضایی چیست؟
این مقاله را به موضوع نیابت قضایی چیست اختصاص داده ایم. برای اینکه بتوانیم شما را با این مبحث نیابت قضایی به خوبی آشنا کنیم بهتر است که ابتدای مقاله را با ذکر یک مثال کوچک شروع کنیم تا این موضوع حقوقی برای شما قابل درک و فهم تر شود.
نیابت قضایی
احتمالا برای شما هم پیش آمده که وقتی برایتان مشکلاات قضایی پیش می آید و در جایی دور از محل تشکیل دادگاه زندگی می کنید، نیازمند این هستید که فرد دیگری که در مجاورت محل تشکیل دادگاه زندگی می کند برای پیگیری مسائل حقوقی به جای شما اقدام کند، این اتفاق یک نمونه ی ساده از مسائل حقوقی است که به نام نیابت انجام می شود.
نیابت قضایی بر اساس میزان تفویض اختیارات
- نیابت قضایی عام
در شرایطی که بازپرس پرونده و یا دادیار محل وقوع جرم، تمامی اعمال از جمله اعمال قضائی که مربوط به تحقیقات به بازپرس دیگر حوزه قضائی واگذار کند، این نیابت با نام نیابت عام شناخته می شود. در نیابت قضایی عام باز پرس پرونده به طور کامل اختیارات قضائی خود را به بازپرس دیگر واگذار کرده و خود در هیچ یک از مراحل اقدام قضائی مناسب یا تعیین نوع قرار تامینی که علیه متهم صادر شده دخالتی نمی کند و آن را به بازپرس شهرستان دیگر واگذرار می کند.
- نیابت قضایی خاص
در شرایطی که بازپرس پرونده محل وقوع جرم، قسمتی از اقدامات قضائی خود را به بازپرس حوزه قضایی دیگر واگذار کند این نیابت با نام نیابت قضایی خاص شناخته می شود.
انواع نیابت قضایی
در ادامه به نیابت قضایی چیست و باید بگوییم که نیابت ممکن است به دو شکل داخلی و خارجی باشد که هر کدام از آنها شرایط خاصی را دارد که در ادامه به توضیح آن ها می پردازیم.
- نیابت قضایی داخلی
در شرایطی که مرجعی از جمله مراجع قضایی در داخل از کشور به مرجع قضایی دیگری در ایران اقدامات خود را برای رسیدگی می دهد و هر دو در دادگاهی که فرد نیابت دهنده که فرد نیابت گیرنده در ایران زندگی می کنند حضور داشته باشند این را نیابت قضایی داخلی محسوب می‌کند که در مورد نیابت قضایی داخلی وجود دارد این نکته است که دادگاه نیابت دهنده نمی تواند شعبه را انتخاب کند زیرا باید پرونده به حوزه قضایی ارجاع شود و رئیس آن حوزه قضایی مسئولیت اجرای پرونده به شعبه را بر عهده بگیرد.
- نیابت قضایی خارجی
در شرایطی که یکی از مراجع قضایی ایران به یکی از مراجع خارج از کشور نیابت انجام کاری بدهد این نیابت با نام نیابت قضایی بین المللی شناخته می‌شود که در این مدل نیابت قضایی نکته قابل توجه این است که باید معاهده یا معامله ای که به طور متقابل بین این دو کشور صورت بگیرد یعنی هر دو کشور نیابت قضایی را بپذیرند و مطابق مقررات همان کشور این فرایند صورت بگیرد.
هدف نیابت قضایی چیست؟
هدف از مقررات قانونی و نیابت قضایی در قالب مقررات در مسائل جزایی و مدنی این است که از وقفه احتمالی که در بین رسیدگی های دادگاه ایجاد می شود جلوگیری کند. هر مرجع قضایی از نظر صلاحیت محدود به یک حوزه مشخص است اما همیشه نمی شود که رسیدگی را محدود به همان حوزه قضایی کرد. در بعضی از شرایط هم دعوا در صلاحیت یک مرجع قضایی است اما رسیدگی به آن در حوزه دادگاه دیگری باید انجام شود و در خارج از مرزهای کشور وجود دارد که نیابت قضایی برای رفع چنین مشکلاتی انجام می گیرد.
چگونگی اجرای نیابت قضایی
تا اینجای مطلب به طور کامل در مورد اینکه نیابت قضایی چیست صحبت کردیم بنابراین در این بخش می خواهیم به توضیح اینکه نیابت قضائی چگونه اجرایی می شود می پردازیم. بازپرس پرونده قرار نیابت قضایی کیفری را صادر می کند و اصل و تصویر مدارک مورد نیاز با تصریح موارد لازم به دست بازپرس محل مورد نظر می رسد و از آن انجام موارد را تقاضا می کنند. بازپرس نیابت گیرنده در حدود مفاد نیابت اعطایی موضوع نیابت را به طور کامل انجام می دهد به بیان دیگر نیابت گیرنده فقط در مورد همان موضوعی که به آن نیابت داده شده می تواند اقدامات لازم را انجام دهد.
بعد از انجام امور مربوطه اوراق تنظیمی پس از امضا به همراه دیگر مدارک به مرجع نیابت دهنده ارسال می گردد و اگر اجرای تمام یا بخشی از مفاد نیابت به حوزه قضایی دیگری مربوط باشد این اوراق برای اجرای نیابت به مرجع اصلی ارسال و ابلاغیه های آن به بازپرس نیابت دهنده اعلام می شود.