شکایت از قضات
امکان دارد قضات در امر قضاوت دچار اشتباه، خطا و تخلف شوند و به این واسطه به افرادی ضرر وارد نمایند، ضرر و خسارتی که به این وسیله توسط قضات به افراد وارد می شود از دید قانون گذار پنهان نمانده است و برای قضات متخلف مجازات هایی تعیین شده است. زمانی که متضرر بخواهد علیه قاضی طرح دعوا کند باید نسبت به تنظیم شکواییه اقدام کرده و از مرجع قضایی تقاضای رسیدگی بنماید. شکایت از قضات علاوه بر موارد ذکر شده ممکن است ناشی از عمل و اقدام خلاف شأن قضاوت، توسط قاضی باشد. مرجع صالح به رسیدگی در این مورد، دادگاه انتظامی قضات است.
شرایط شکایت از قاضی
ممکن است تقصیرات و تخلفاتی از طرف قضات رخ دهد و همین امر سبب ورود ضرر و خسارت شود در این صورت برای این که شخص متضرر بتواند از قاضی شکایت کند باید شرایطی را رعایت نماید از جمله این که ثابت کند تخلفی از سوی قاضی رخ داده است. تخلفات قاضی شامل موارد زیر است:
- عدم رسیدگی و صدور رأی به دلیل سکوت و اجمال قانون و یا عدم کامل بودن و صراحت قانون:
بر طبق قانون آیین دادرسی مدنی: قضات دادگاه ها موظف اند موافق قوانین به دعاوی رسیدگی کرده، حکم مقتضی صادر و یا فصل خصومت نمایند. در صورتی که قوانین موضوعه صریح یا کامل نبوده یا متعارض باشند یا اصلا قانونی در قضیه مطروحه وجود نداشته باشد با استناد به منبع های معتبر اسلامی یا اصول حقوقی یا فتاوی معتبر که مغایر با موازین شرعی نباشد، حکم قضیه را صادر نمایند نمی توانند به بهانه نقض، تعارض قوانین، سکوت یا اجمال از رسیدگی به دعوا و صدور حکم امتناع کرده و الا مستنکف از احقاق حق شناخته شده و به جزای آن محکوم خواهند شد.
- اعمال اشتباه مسبب ورود ضرر معنوی یا مادی به غیر
بر طبق اصل 171 قانون اساسی: در صورتی که به دلیل اشتباه یا تقصیر قاضی ضرر معنوی یا مادی به کسی وارد شود، این ضرر باید جبران گردد. اگر این ضرر به سبب قصور قاضی باشد، خود او باید جبران خسارت کرده و در صورتی که به علت اشتباه او باشد، دولت جبران خسارت خواهد کرد. بنابراین قضات مصونیت مطلق نداشته و در صورت اشتباه و خطا به حکم قانون، پاسخگو خواهند بود. مرجع صالح برای رسیدگی به اشتباهات و تخلفات قضات، دادگاه عالی انتظامی قضات است.
مراحل شکایت از قاضی
شکایت از قاضی در مراجع عمومی به عمل نمی آید و در صورتی که فردی ادعا دارد برابر ماده 2 آیین دادرسی مدنی و یا اصل 171 قانون اساسی از ناحیه قاضی متضرر شده و یا اینکه قاضی در انجام وظیفه خود دچار تخلف شده است باید به دادگاه عالی انتظامی قضات مراجعه نماید. بعضا ممکن است به دلیل خطا و اشتباه قاضی فردی مجرم قلمداد شود و گاها مجازات نیز در مورد این شخص اعمال گردد در حالی که در واقعیت امر این گونه نبوده و خلاف این حکم ثابت شود در این ضورت، شخص می تواند جهت شکایت از قاضی متخلف به دادگاه عالی انتظامی قضات مراجعه نماید.
براساس ماده ۳۰ قانون نظارت بر رفتار قضات، در صورتی که ادعا دارید به دلیل تقصیر یا اشتباه یک قاضی ضرری به شما وارد شده است، در ابتدا باید دادخواستی برای اثبات اشتباه یا تقصیر قاضی به دادگاه عالی انتظامی قضات تقدیم کنید و بعد در صورتی که این دادگاه حکم به وجود اشتباه یا تقصیر مورد ادعای شما صادر کرد، با این حکم دوباره دادخواستی به دادگاه عمومی حقوقی تهران بدهید تا بر مبنای این حکم مقدار خسارت را تعیین و حکم به جبران خسارت دهد.
باید بدانید در صورتی که دادگاه عالی انتظامی قضات اشتباه یا تقصیر قاضی را احراز کرده باشد، دادگاه عمومی باید از این نظر پیروی و تبعیت کند و صرفا در مورد مقدار خسارت امکان اظهار نظر دارد، نه اصل جبران خسارت. حال با توجه به این که ضرر وارده به خاطر اشتباه قاضی بوده یا تقصیر او، دولت یا خود قاضی مسئول جبران خسارت خواهند بود.
بنابراین برای شکایت از قاضی می بایست در ابتدا ضرری از سوی قاضی به شخصی وارد شود یا این که قاضی عمل خلاف شأن قضاوت انجام دهد و یا این که مستنکف از احقاق حق قلمداد گردد، سپس مدعی نسبت به شکایت از قاضی در دادسرا و دادگاه انتظامی قضات اقدام کند.